Το Google αποτελεί την δημοφιλέστερη μηχανή αναζήτησης του διαδικτύου. Είναι η επιλογή της πλειοψηφίας των ανθρώπων όταν θέλουν να βρουν κάτι στο διαδίκτυο κατά κύριο λόγο επειδή εμφανίζει τα πιο σχετικά αποτελέσματα με τις λέξεις-κλειδιά που χρησιμοποιούμε για τις αναζητήσεις μας. Δηλαδή, επειδή μας βοηθάει να βρούμε πραγματικά αυτό που ψάχνουμε.

Για να κάνει τη ζωή μας ευκολότερη το Google παρέχει και την υπηρεσία Google Instant ή στα ελληνικά Στιγμιαία Αποτελέσματα. Μαζί με τα στιγμιαία αποτελέσματα παρέχεται και η Αυτόματη Συμπλήρωση των όρων αναζήτησης που είναι και η αφορμή του προβληματισμού μας και μπορεί να αποτελέσει και έναρξη για μια συζήτηση με τους μαθητές σας.

Ας εξηγήσουμε λίγο για τι πράμα μιλάμε. Με τα Στιγμιαία Αποτελέσματα του Google (Google Instant) καθώς πληκτρολογούμε τις λέξεις-κλειδιά που θέλουμε να αναζητήσουμε εμφανίζονται αυτόματα αποτελέσματα για μια δημοφιλή αναζήτηση που αρχίζει με τα ίδια γράμματα που πληκτρολογήσαμε (αν αυτό δεν συμβαίνει μπορεί να έχετε απενεργοποιήσει το Google Instant, o υπολογιστής σας να είναι αργός και να έχει απενεργοποιηθεί μόνο του - δείτε τις ρυθμίσεις Google - ή απλώς να πρέπει να συνεχίσετε να πληκτρολογείτε και τα αποτελέσματα θα ενημερωθούν). Με αυτόν τον τρόπο, βλέπετε τις πληροφορίες που θέλετε γρήγορα και χωρίς να χρειάζεται να πληκτρολογήσετε όλους τους όρους της αναζήτησής σας (περισσότερα για τα Στιγμιαία Αποτελέσματα).

Η Αυτόματη Συμπλήρωση (Autocomplete) πάει ένα βήμα παραπέρα δίνοντάς σας τη δυνατότητα να βλέπετε προβλέψεις αναζήτησης που είναι παρόμοιες με τις λέξεις-κλειδιά που πληκτρολογείτε στο πλαίσιο αναζήτησης και έτσι να βρίσκεται πληροφορίες πιο γρήγορα. Για παράδειγμα, μόλις ξεκινήσετε να πληκτρολογείτε "σάμος", η Αυτόματη Συμπλήρωση θα σας προτείνει αναζητήσεις όπως "σάμος χάρτης", "σάμος παραλίες", "σάμος αξιοθέατα", "σάμος πάτμος" (τουλάχιστον την ώρα που γράφεται αυτό το άρθρο).

Αυτό είναι πολύ χρήσιμο καθότι:

• Εξοικονομούμε χρόνο στην αναζήτηση διαλέγοντας μία από τις προβλέψεις για να βρείτε πληροφορίες πιο γρήγορα και με λιγότερη πληκτρολόγηση.
• Το Google μπορεί να μας προτείνει ορθογραφικές διορθώσεις. Αν πληκτρολογήσετε "πιθαγόρειο" το Google θα εμφανίσει αποτελέσματα για το σωστό "πυθαγόρειο" ενημερώνοντάς σας και δίνοντας τη δυνατότητα να κάνετε αναζήτηση με την αρχική λανθασμένη λέξη "πιθαγόρειο" με το κείμενο:
  • Εμφανίζονται αποτελέσματα για πυθαγόρειο
  • Εναλλακτικά, αναζητήστε πιθαγόρειο
• Μπορείτε να επαναλάβετε μια αγαπημένη αναζήτηση. Αν έχετε ενεργοποιήσει το Ιστορικό Αναζήτησης και είστε συνδεδεμένοι στο Λογαριασμό σας Google μπορείτε να διαλέξετε μεταξύ των προβλέψεων με βάση τις αναζητήσεις που έχετε κάνει στο παρελθόν.
• Ήδη σας έχουν παρασχεθεί κάποιες πληροφορίες σχετικά με τον όρο αναζήτησης αν σας είναι τελείως άγνωστος. Για παράδειγμα, για τον όρο "σάμος" κάποιος άσχετος θα είχε προϊδεαστεί ότι πρόκειται για θερινό τουριστικό προορισμό (χάρτης, παραλίες, αξιοθέατα) και μάλιστα σχετικό με τον όρο "πάτμος" ή πιθανόν κοντά σε αυτό το μέρος.
• Μπορείτε να βρείτε τον όρο αναζήτησης όταν δεν τον ξέρετε πλήρως. Αν θέλετε να ψάξετε για τον μαθηματικό που θεωρείται ο "πατέρας" των σύγχρονων υπολογιστών και θυμάστε ότι λεγόταν κάπως σαν "von n..." γράψτε αυτό και το Google Autocomplete θα σας προτείνει το "von neumann".

Την Αυτόματη Συμπλήρωση δεν μπορείτε να την απενεργοποιήσετε. Δοκιμάστε λοιπόν να ξεκινήσετε μια αναζήτηση με τους όρους "what are these" ("τι είναι αυτά") και ας ξεκινήσουμε να προβληματιζόμαστε. Στην εικόνα που ακολουθεί φαίνεται τι προτάσεις Αυτόματης Συμπλήρωσης παρείχε το Google όταν γραφόταν αυτό το άρθρο.

Παραθέτουμε την εικόνα καθότι τα αποτελέσματα της Αυτόματης Συμπλήρωσης αντικατοπτρίζουν τη δραστηριότητα αναζήτησης των χρηστών και το περιεχόμενο των ιστοσελίδων που συνεχώς αλλάζουν. Συγκεκριμένα, όλες οι προβλέψεις που εμφανίζονται έχουν πληκτρολογηθεί στο παρελθόν από χρήστες του Google ή υπάρχουν σε αρκετές ιστοσελίδες του παγκόσμιου ιστού. Οι προβλέψεις δημιουργούνται αυτόματα από έναν αλγόριθμο χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση και με βάση το πόσο συχνά στο παρελθόν έγινε αναζήτηση από τους χρήστες για τον συγκεκριμένο όρο. Ο αλγόριθμος είναι σχεδιασμένος ώστε να αντικατοπτρίζει την ποικιλία των αναζητήσεων χρηστών και του περιεχομένου στον ιστό (περισσότερα για την Αυτόματη Συμπλήρωση).

Οι συνήθεις αναζητήσεις των χρηστών του διαδικτύου και το περιεχόμενό του πολλές φορές μπορεί να εκπλήσσουν. Και πράγματι στο παράδειγμά μας εκπλήσσουν:

• "what are these little white balls i cough up" και "what are these red spots on my body": Οι χρήστες του διαδικτύου το χρησιμοποιούν για να βρουν ιατρικές πληροφορίες για θέματα υγείας που αντιμετωπίζουν. Πόσο σωστή είναι αυτή η τακτική; Κάποιος μπορεί να κάνει μια αναζήτηση με βάση τα συμπτώματά του και να βρει κάποια άρθρα, κάποιες συζητήσεις σε forum, κάποιες αναρτήσεις σε ιστολόγια ή ακόμα και κάποιες φωτογραφίες. Θα αρχίσει να αναρωτιέται αν πράγματι έχω αυτό ή το άλλο, αν πρέπει να ακολουθήσω κάποια θεραπεία από αυτές που βρήκα κ.ο.κ. Θα προβληματιστεί παραπάνω, θα γεμίσει με σκέψεις και ανησυχία (ή καμιά φορά πανικό) ή μπορεί και να καθυσηχαστεί ενώ δεν θα έπρεπε. Μισό λεπτό! Τους γιατρούς γιατί τους έχουμε; Μπορούν να αντικατασταθούν οι πολύχρονες και κοπιώδεις σπουδές ενός γιατρού, η ατέλειωτη μελέτη, τα συνέδρια, η εμπειρία στον τομέα, η επαφή με άλλους γιατρούς και ασθενείς, τέλος πάντων η όλη επιστημοσύνη με μερικές ώρες ανάγνωσης συμβουλών στο διαδίκτυο; Χρειάζεται άραγε να επιχειρηματολογήσουμε γιατί η μόνη έγκυρη διάγνωση και θεραπεία μπορεί να προέλθει από την εξέταση της περίπτωσής μας από έναν ειδικό γιατρό και από την ακολούθηση της θεραπευτικής αγωγής που θα μας προτείνει; Ακόμα και αν αυτό δεν μας ικανοποιεί δεν θα ήταν καλύτερο να πάρουμε συμβουλές και από έναν δεύτερο ειδικό γιατρό αντί να στηριχτούμε στο διαδίκτυο; Το θέμα που τίθεται εδώ είναι η αξιοπιστία της πληροφορίας στο διαδίκτυο. Το περιεχόμενο του διαδικτύου δημιουργείται από τους ίδιους τους χρήστες του. Ο καθένας μπορεί να γράψει κάτι σε ένα forum ή σε ένα blog. Πόσο ασφαλές είναι να παίρνετε στα σοβαρά τις συμβουλές του καθενός όταν στην πραγματικότητα δεν ξέρετε τίποτα για αυτό το άτομο, πέρα ίσως από το ότι διάλεξε το ψευδώνυμο "superDoc23"; Ακόμα και σε ιστότοπους που μπορεί να θεωρούνται γενικά αξιόπιστοι μπορεί να βρείτε εντελώς λανθασμένες πληροφορίες. Για παράδειγμα η Wikipedia θεωρείται σχετικά αξιόπιστη καθώς πολλοί χρήστες την ενημερώνουν και πληροφορίες-σκουπίδια διορθώνονται γρήγορα. Σκεφτείτε όμως ότι ακόμα και για την Wikipedia υπάρχει ένα εργαλείο που λέγεται WikiTrust (δουλεύει ως πρόσθετο στον Firefox και δυστυχώς προς το παρόν μόνο με την Αγγλική, τη Γαλλική, τη Γερμανική και την Πολωνική Wikipedia) και έχει σκοπό να διευκολύνει τους χρήστες του να αναγνωρίζουν το πρόσφατο και μη αναθεωρημένο περιεχόμενο που δεν είναι αξιόπιστο όπως οι παλιές, παγιωμένες και θεωρημένες και από άλλους χρήστες πληροφορίες. Στους δικτυακούς τόπους του Ενημερωτικού Κόμβου του Πανελλήνιου Σχολικού Δικτύου - Ασφάλεια στο Διαδίκτυο και του SaferInternet.gr μπορείτε να βρείτε περισσότερα για την Πληροφορία στο Διαδίκτυο και την Αξιοπιστία της (π.χ. για μεγάλους και για εφήβους).
• "what are these things wow": Ο μη εξοικειωμένος με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια θα προβληματιστεί με αυτή την πρόταση του Google και με τα αποτελέσματά της. Στο διαδίκτυο "wow" δεν σημαίνει "ουάου" όπως στην μη ηλεκτρονική ζωή αλλά "World Of Warcraft" (δημοφιλές διαδικτυακό ηλεκτρονικό παιχνίδι τύπου MMORPG - Massively Multiplayer Online Role Playing Game) και το "What Are These Things" αποτελεί τον τίτλο μιας αποστολής του παιχνιδιού. Οπότε οι χρήστες του διαδικτύου παίζουν παιχνίδια σε αυτό και αναζητούν τρόπους για να ολοκληρώσουν τα παιχνίδια (walkthroughs ή cheats). Δεν υπάρχει τίποτα κακό στο να παίζει κάποιος ηλεκτρονικά παιχνίδια. Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια προσφέρουν μια πλούσια αισθητική εμπειρία (οπτική, ηχητική) σε συνδυασμό με έντονες συγκινήσεις (πολλά παιχνίδια είναι καλύτερα από ταινίες) και διέγερση του εγκεφάλου (τα πιτσιρίκια είναι πιο έξυπνα από εσάς για αυτό και καταφέρνουν και παίζουν παιχνίδια που εσείς απλώς παλεύετε να καταλάβετε τι συμβαίνει). Πρέπει όμως να επιστήσουμε την προσοχή στο οτι η κατάχρηση αποτελεί πάντα βλαβερή πρακτική. Η υπερβολική ενασχόληση με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια επηρεάζει το υπόλοιπο της ζωής των παικτών με αποτέλεσμα να περνούν σε δεύτερη μοίρα οι διαπροσωπικές επαφές στον φυσικό κόσμο, να αλλάζουν οι διατροφικές συνήθειες και οι συνήθειες του ύπνου ή και να παραμεληθούν δραστηριότητες όπως το σχολείο, η άθληση κ.ά. Μπορείτε να ενημερωθείτε περαιτέρω για τα Παιχνίδια και τη Διασκέδαση στο Διαδίκτυο από τον δικτυακό τόπο του SaferInternet.gr (για μεγάλους και για εφήβους).
• "what are these tears upon your face": Στίχοι από τραγούδι της Annie Lennox με τίτλο Into The West. Στο διαδίκτυο οι χρήστες διασκεδάζουν ακούγοντας μουσική, βλέποντας βίντεο και αναζητώντας στίχους τραγουδιών. OK, αυτό φαίνεται μια χαρά.
• "what are these strawberries doing on my nipples i need them for the fruit salad": Και φτάνουμε στο πιο ενδιαφέρον. Μια αστεία φράση, εντελώς μη προβλέψιμη που έχει καταφέρει και έχει αναρριχηθεί στις κορυφαίες θέσεις των προτάσεων Αυτόματης Συμπλήρωσης του Google για τον όρο αναζήτησης "what are these". Στο διαδίκτυο υπάρχει λίγο σχετικά περιεχόμενο για τον πλήρη όρο. Πρόκειται για ένα, μάλλον άθλιο, βιβλίο με σεξουαλικές συμβουλές προς κορίτσια από μια αγγλίδα τηλεπερσόνα. Ο λόγος που εμφανίζεται στις κορυφαίες θέσεις είναι ότι οι χρήστες επιλέγουν να πραγματοποιήσουν μια αναζήτηση με αυτή την πρόταση της Αυτόματης Συμπλήρωσης απλώς και μόνο επειδή την βλέπουν μπροστά τους. Απλώς και μόνο από μιμητισμό χρησιμοποιούν αυτήν την αναζήτηση επειδή κάποιοι άλλοι το έχουν κάνει προηγουμένως. Είμαι σίγουρος ότι και εσείς ετοιμάζεστε να επισκεφθείτε το Google, να γράψετε "what are these s" και να πατήσετε στην πρόταση με τις φράουλες και τις θηλές. Αυτή η τάση μας για άκριτη αντιγραφή, για μιμητισμό, είναι που έχει κάνει συνήθη φαινόμενο στο διαδίκτυο τα viral video δηλαδή βίντεο που γίνονται δημοφιλή όχι επειδή είναι αξιόλογα αλλά απλώς επειδή είναι αστεία (αμφιλεγόμενο αυτό) και οι χρήστες του διαδικτύου τα μοιράζονται ξανά και ξανά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Στο βιβλίο του Richard Dawkins "Το εγωιστικό γονίδιο" (για το οποίο δεν υπάρχει σελίδα στην ελληνική Βικιπαίδεια ενώ υπάρχει για το βάιραλ βίντεο) εισάγεται για πρώτη φορά η έννοια του μιμιδίου (meme). Για να το πούμε απλά μιμίδια είναι τα "harlem shake", "το πουλάκι τσίου", "gangnam style", "ice bucket challenge" και όποια άλλη μανία μας πιάσει στο μέλλον και αρχίσουμε να το κάνουμε, ακούμε, βλέπουμε απλώς μιμούμενοι ο ένας τον άλλο.

Για να κλείσουμε ας θέσουμε και ορισμένες φιλοσοφικές ερωτήσεις:

• Τι πραγματικά καταλαβαίνουν οι υπολογιστές της Google από τις προτάσεις αναζήτησης που μας κάνουν;
• Αξιοποιούμε πράγματι το διαδίκτυο όταν το χρησιμοποιούμε για το διαμοιρασμό τέτοιου είδους πληροφοριών ή για τέτοιου είδους διασκέδαση;
• Υπάρχει πράγματι τόση σαβούρα στο διαδίκτυο;
• Πόσο υψηλό τελικά είναι το επίπεδο του μέσου χρήστη του διαδικτύου;
• Που οδεύει η ανθρωπότητα;