Γιατί ο υπολογιστής μου αργεί; Μα, γιατί είναι παλιός φυσικά! Βέβαια, αυτή είναι η μισή αλήθεια. Ο ίδιος υπολογιστής ήταν όταν τον πρωτοπήρατε και πήγαινε μια χαρά. Πως γίνεται μετά από μερικούς μήνες να "σέρνεται"; Και το σημαντικότερο, τι μπορείτε να κάνετε για να επανέλθει, όσο αυτό είναι δυνατόν, στις αρχικές του επιδόσεις; Κατά πάσα πιθανότητα, δεν ασχοληθήκατε ποτέ με το "φρεσκάρισμα" του υπολογιστή σας και για να προβληματίζεστε που είναι τόσο αργός, ήρθε ο καιρός να το κάνετε.

Συντήρηση του υπολογιστή, λοιπόν. Ξέρετε τώρα, λάδια, φίλτρα, μπουζί κ.λ.π... Καμία σχέση! Ο υπολογιστής σας είναι μια ηλεκτρονική συσκευή και οι ηλεκτρονικές συσκευές δεν χρειάζονται τέτοιου είδους συντήρηση. Ή πιο σωστά, δεν χρειάζονται καθόλου συντήρηση. Περιέχει βέβαια, και μηχανικά μέρη, όπως ο σκληρός δίσκος που είναι μια επίπεδη κυκλική επιφάνεια (δίσκος δηλαδή) που περιστρέφεται, αλλά εκεί δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να βάλετε χέρι (μην προσπαθήσετε ποτέ να ανοίξετε έναν σκληρό δίσκο, με το που θα το κάνετε, τον έχετε καταστρέψει)

Οπότε, τι συντήρηση; Πρέπει να εστιάσετε στο γιατί ο υπολογιστής σας έχει γίνει αργός. Μία αιτία είναι ο σκληρός σας δίσκος. Όχι για μηχανικούς λόγους, π.χ. περιστρέφεται πιο αργά, αλλά λόγω οργάνωσης. Φανταστείτε, τον σκληρό σας δίσκο, σαν μια αποθήκη. Όταν πήρατε τον υπολογιστή σας, η αποθήκη αυτή είχε λίγα πράγματα μέσα και ήταν όλα τακτοποιημένα. Ο αποθηκάριος (ο υπολογιστής σας δηλαδή) μπορούσε εύκολα να βρει αυτό που χρειαζόσασταν ή να βολέψει κάτι καινούριο σε ένα κενό ράφι της αποθήκης. Καθώς χρησιμοποιείτε τον υπολογιστή σας, σε αυτή την αποθήκη μπαινοβγαίνουν συνέχεια πακέτα (αρχεία στην πραγματικότητα, που προστίθενται, τροποποιούνται ή διαγράφονται). Παρά, τις φιλότιμες προσπάθειες του αποθηκάριου (του υπολογιστή, ή πιο συγκεκριμένα του λειτουργικού συστήματος) μετά από λίγο καιρό η αποθήκη είναι αποδιοργανωμένη και οποιαδήποτε ενέργεια απαιτεί περισσότερο χρόνο (π.χ. ψάξιμο σε διάφορα ράφια). Στη γλώσσα των υπολογιστών, λέμε ότι τα αρχεία είναι κατακερματισμένα (fragmented) και χρειάζεται ανασυγκρότηση του σκληρού δίσκου (defragmentation).

Άλλη αιτία είναι το λογισμικό. Από υλικής άποψης ο υπολογιστής σας είναι ολόιδιος, όπως την πρώτη μέρα που τον πήρατε. Ωστόσο, έχετε προσθέσει λογισμικά, δηλαδή διάφορα προγράμματα. Το λογισμικό εξελίσσεται συνεχώς, αποκτώντας καινούριες λειτουργίες, καλύτερα γραφικά και τελικά αυξημένες υπολογιστικές απαιτήσεις. Αν ο υπολογιστής σας έχει μερικά χρονάκια στην πλάτη του, τότε το λογισμικό που του έχετε αναθέσει να εκτελεί είναι κατά πάσα πιθανότητα αρκετά νεότερο και σχεδιασμένο ώστε να τρέχει σε υπολογιστές με μεγαλύτερες δυνατότητες. Επομένως, λογικά ο υπολογιστής σας δυσκολεύεται. Αν επιπλέον, είχατε αγοράσει τον υπολογιστή σας με ένα συγκεκριμένο λειτουργικό σύστημα (π.χ. Windows XP) και το έχετε αναβαθμίσει μια-δυο γενιές μπροστά (π.χ. Windows 7), δεν υπάρχει τίποτα πιο φυσιολογικό από τον υπολογιστή σας να δυσκολεύεται με την παραμικρή εργασία. Πρόβλημα αποτελούν και τα λογισμικά που εκτελούνται στον υπολογιστή σας χωρίς πραγματικά να τα χρειάζεστε, επιβαρύνοντας έτσι σημαντικά τον Η/Υ και μειώνοντας τις επιδόσεις του. Ρίξτε μια ματιά στα εικονίδια κάτω δεξιά στην οθόνη σας, δίπλα από την ώρα (για συστήματα Windows)... έχετε χρησιμοποιήσει ποτέ κάποιο εικονίδιο από αυτά; Κοιτάξτε και ψηλά στον περιηγητή σας τις διάφορες γραμμές εργαλείων... τις χρειάζεστε όλες αυτές;

Με λίγα λόγια, είναι σαν να είχατε αγοράσει ένα μικρό αυτοκίνητο πόλης και τώρα προσπαθείτε να τρέξετε στο ράλι Παρίσι-Ντακάρ. Και απορείτε γιατί το αυτοκίνητο ανεβάζει θερμοκρασία! Δηλαδή, πέταμα ο υπολογιστής; Όχι! Μπορείτε να τρέξετε στο ράλι αλλά πρέπει να ακολουθήσετε μερικούς κανόνες. Ο πρώτος κανόνας των υπολογιστών λέει:

Αν δεν είναι χαλασμένο, μην το φτιάχνεις!

Μερικές από τις ενέργειες που ακολουθούν είναι απλές και ακίνδυνες. Αυτές μπορείτε να τις ακολουθήσετε. Άλλες πάλι είναι πιο δραστικές όπως για παράδειγμα το να επαναφέρετε το παλιό σας λειτουργικό σύστημα. Αυτές ακολουθήστε τες μόνο όταν έχει εξαντληθεί η υπομονή σας και η εργασία σας με τον Η/Υ έχει γίνει ανυπόφορη. Τα επόμενα αναφέρονται σε υπολογιστές με λειτουργικό σύστημα Windows XP αν και πολλά βρίσκουν εφαρμογή και σε άλλες εκδόσεις των Windows.

Πάρτε μαζί σας νερό

Σε περίπτωση που στο ράλι Παρίσι-Ντακάρ ακινητοποιηθείτε στην έρημο καλό είναι να έχετε τουλάχιστον νερό.

• Πριν κάνετε κάποια σημαντική αλλαγή στον υπολογιστή σας καλό είναι να έχετε πάρει αντίγραφα ασφαλείας (backup). Είναι ο δεύτερος κανόνας των υπολογιστών:

Πριν το φτιάξεις, πάρε αντίγραφα ασφαλείας!

Αποφύγετε τις ειδικές διαδρομές

Οι ειδικές διαδρομές δίνουν έξτρα βαθμολογία στο ράλι αλλά δεν είστε υποχρεωμένοι να συμμετέχετε. Μπορεί να σας βοηθήσουν να τερματίσετε πρώτοι  στη βαθμολογία αλλά ας είμαστε ρεαλιστές: Δεν πρόκειται να συμβεί αυτό με αυτοκίνητο 900 κυβικών!

• Σταματήστε να ελπίζετε ότι μπορείτε να κάνετε απαιτητικές υπολογιστικές εργασίες (π.χ. επεξεργασία βίντεο) με τον παλιό σας υπολογιστή.
• Αντικαταστήστε τα απαιτητικά προγράμματα με άλλα λιγότερων απαιτήσεων ή με πιο "ελαφρές" εκδόσεις των ίδιων. Για παράδειγμα, αντικαταστήστε το "βαρύ" Adobe Reader για ανάγνωση αρχείων pdf με το μικρό και "ελαφρύ" Foxit Reader. Ή το απαιτητικό Nero με το Infra Recorder που είναι και ελεύθερο λογισμικό.
• Η προηγούμενη έκδοση του Office (Office 2003 ή XP) δούλευε μια χαρά και την είχατε μάθει πολύ καλά, ενώ η νέα με το καινούριο περιβάλλον εργασίας σας δυσκολεύει. Μήπως να γυρίσετε στην παλιά; Μην ανησυχείτε για τη συμβατότητα με τις καινούριες μορφές αρχείων. Υπάρχει το πακέτο συμβατότητας με τις καινούριες μορφές αρχείων με το οποίο μπορείτε να ανοίγετε όλα τα έγγραφα που έχουν φτιαχτεί με νεότερες εκδόσεις.
• Αν έχετε αναβαθμίσει το λειτουργικό σας σύστημα σε κάποια νεότερη έκδοση (π.χ. Winows 7 ή 8) σκεφτείτε μήπως είναι καλύτερα να περάσετε στην αρχική έκδοση που είχατε με τον υπολογιστή σας.

Κρατήστε μόνο τα απαραίτητα

Πετάξτε από το αυτοκίνητο τα πίσω καθίσματα, το ραδιοκασετόφωνο, το air-condition, το τασάκι, τον αναπτήρα, τα πατάκια, την ταπετσαρία, τα κουκλάκια που στολίζουν το πίσω τζάμι και οτιδήποτε άλλο δεν είναι απαραίτητο για να μειώσετε το βάρος του αυτοκινήτου.

• Ανοίξτε από τον Πίνακα Ελέγχου την Προσθαφαίρεση Προγραμμάτων. Απεγκαταστήστε όσα προγράμματα δεν σας χρειάζονται ή χρησιμοποιείτε σπάνια. Μην απεγκαταστήσετε απαραίτητα λογισμικά για τις διάφορες συσκευές σας (π.χ. τους drivers του εκτυπωτή) αλλά μην είστε πολύ συντηρητικοί - σίγουρα έχετε πολλά άχρηστα λογισμικά στον υπολογιστή σας.
• Από τον Internet Explorer πηγαίνετε στην επιλογή Εργαλεία --> Διαχείριση Πρόσθετων. Καταργήστε ή απενεργοποιήστε τις περιττές γραμμές εργαλείων και τα άλλα πρόσθετα που δεν χρειάζεστε. Αντίστοιχα και για τον Google Chrome (Εργαλεία --> Πρόσθετα) ή τον Mozilla Firefox.
• Ανοίξτε το "Ο Υπολογιστής μου", κάντε δεξί κλικ στον σκληρό σας δίσκο, επιλέξτε "Ιδιότητες" και κάντε κλικ στο "Εκκαθάριση δίσκου".
  • Πηγαίνετε στην καρτέλα "Περισσότερες Επιλογές" και στο τμήμα "Επαναφορά Συστήματος" πατήστε "Εκκαθάριση..."
  • Επιστρέψτε στην καρτέλα "Εκκαθάριση Δίσκου". Τσεκάρετε όλες τις επιλογές εκτός από το "Συμπίεση παλιών αρχείων" και πατήστε ΟΚ
• Ανοίξτε τον φάκελο C:\Windows. Σβήστε τους φακέλους $NtUninstallKB(αριθμός)$ που είναι παλαιότεροι των δέκα ημερών και τα περιεχόμενα του φακέλου SoftwareDistribution\download. Οι πρώτοι φάκελοι (με τα δολάρια) χρησιμοποιούνται για να απεγκαταστήσετε updates των windows ενώ ο τελευταίος περιέχει τα αρχεία εγκατάστασης των updates. Εφόσον, δεν πρόκειται να απεγκαταστήσετε κάποιο update είναι ασφαλές να τους σβήσετε. Μη σβήσετε τον φάκελο $hf_mig$ παρά μόνο αν είστε απόλυτα σίγουροι ότι δεν πρόκειται να εγκαταστήσετε ποτέ ξανά updates.
• Από το C:\Windows σβήστε τον φάκελο $NtServicePackUninstall$ για να διαγράψετε τα αρχεία απεγκατάστασης των service packs. Μπορείτε να σβήσετε και τον φάκελο ServicePackFiles για να διαγράψετε τα αρχεία εγκατάστασης των service packs (σιγουρευτείτε ότι δεν θα χρειαστείτε να προσθέσετε επιπλέον στοιχεία των Windows αργότερα)
• Κατεβάστε και εγκαταστήστε το δωρεάν πρόγραμμα CCleaner που θα σας βοηθήσει στον καθαρισμό του μητρώου (registry) των Windows και σε άλλες εργασίες. Ανοίξτε το CCleaner.
  • Στην καρτέλα "Καθαριστής". Τσεκάρετε όλες τις επιλογές εκτός από αυτές στο τμήμα "Προχωρημένα" στις καρτέλες "Windows" και "Εφαρμογές". Πατήστε "Έναρξη Καθαριστή" (λογικά το CCleaner βρίσκει μερικά αρχεία περισσότερα από ότι η Εκκαθάριση Δίσκου των Windows)
  • Στην καρτέλα "Μητρώο". Τσεκάρετε όλες τις επιλογές και πατήστε "Έλεγχος για παραμέτρους". Πατήστε "Διόρθωση Επιλεγμένων Παραμέτρων..." και επιλέξτε "Διόρθωση Όλων" αφού κρατήσετε αντίγραφα ασφαλείας.
  • Στην καρτέλα "Εργαλεία" επιλέξτε "Εκκίνηση". Υπάρχουν διαθέσιμες καρτέλες που περιλαμβάνουν πληροφορίες για τα προγράμματα που εκτελούνται κατά την εκκίνηση των Widnows και των φυλλομετρητών σας (Internet Explorer, Google Chrome, Mozilla Firefox). Απενεργοποιήστε αυτά που πιστεύετε ότι δεν είναι χρήσιμα. Μην ανησυχείτε μήπως κάνετε κάποιο λάθος. Αν απενεργοποιήσετε κάποιο χρήσιμο πρόγραμμα μπορείτε να αναιρέσετε την ενέργειά σας από αυτό το σημείο.

Οργανωθείτε σωστά

Τακτοποιήστε καλά τις προμήθειες που θα χρειαστείτε στο ράλι Παρίσι-Ντακάρ ώστε να μην χασομεράτε ψάχνοντας και φροντίστε να έχετε έναν καλό συνοδηγό που θα σας βοηθάει.

• Κάντε δεξί κλικ στον σκληρό σας δίσκο και επιλέξτε Ιδιότητες --> Εργαλεία --> Ανασυγκρότηση. Η ανασυγκρότηση θα "τακτοποιήσει" τα αρχεία στο σκληρό σας δίσκο ώστε να μην είναι κατακερματισμένα. Αν δεν έχετε κάνει ποτέ ανασυγκρότηση, αυτή η διαδικασία θα διαρκέσει πραγματικά πολύ ώρα.
• Αυτοματοποιήστε κάποιες εργασίες ώστε να μην χρειάζεται να τις εκτελείτε χειροκίνητα και να ξενοιάσετε.
  • Αυτοματοποιήστε την ανασυγκρότηση δίσκου. Πηγαίνετε στον Πίνακα Ελέγχου --> Προγραμματισμένες εργασίες --> Προσθήκη προγραμματισμένης εργασίας. Αναζητήστε το αρχείο defrag.exe στο φάκελο C:\Windows\system32. Επιλέξτε, κατά προτίμηση, να εκτελείται η εργασία μια φορά κάθε εβδομάδα. Δώστε όνομα χρήστη και κωδικό ενός χρήστη με δικαιώματα διαχείρισης του υπολογιστή. Επιλέξτε να ανοίξουν οι πρόσθετες ιδιότητες και στο πεδίο "Εκτέλεση" προσθέστε στο τέλος το γράμμα του σκληρού δίσκου με άνω κάτω τελεία - τελικά το πεδίο θα έχει τιμή κάτι τέτοιο C:\Windows\system32\defrag.exe C:
  • Αυτοματοποιήστε τον καθαριστή του CCleaner. Όπως και πριν, απλά αναζητήστε το αρχείο C:\Program Files\CCleaner\CCleaner.exe και αλλάξτε το πεδίο "Εκτέλεση" σε C:\Program Files\CCleaner\CCleaner.exe /auto
  • Αν θέλετε, μπορείτε να αυτοματοποιήσετε και την Εκκαθάριση Δίσκου των Windows αλλά το CCleaner κάνει συνήθως καλύτερη δουλειά.

Στο τέλος, μετά από μερικές ωρίτσες ενασχόλησης, θα έχετε έναν υπολογιστή που θα ανταποκρίνεται ταχύτερα στις εντολές σας. Θαύματα βέβαια, μην περιμένετε... δεν θα βγείτε πρωταθλητές στο ράλι Παρίσι-Ντακάρ με το 900άκι.

Για όσους ήλπιζαν ότι η συντήρηση των υπολογιστών μπορεί να περιλαμβάνει και κάποια χειρωνακτική εργασία, πέρα από τον χειρισμό ποντικιού και πληκτρολογίου, για να μην τους απογοητεύσουμε παντελώς, μπορούμε να τους προτείνουμε ξεσκόνισμα! Αν ο υπολογιστής σας (ιδιαίτερα τα laptop) θερμαίνεται υπερβολικά ή οι ανεμιστήρες του έχουν αρχίσει περίεργους θορύβους πιθανόν να έχει συσσωρευτεί σκόνη στους ανεμιστήρες και στις εισόδους/εξόδους αέρα του υπολογιστή. Ανοίξτε τον υπολογιστή σας, πηγαίνετε σε κάποιον εξωτερικό χώρο και φυσήξτε τον με ένα ηλεκτρικό φυσερό. Αν δεν έχετε, στην αγορά κυκλοφορούν σπρέι αέρα (είναι σχετικά ακριβά και δεν κάνουν και πολύ καλή δουλειά αλλά από το φύσημα με το στόμα καλύτερα). Πιο δυναμική λύση: καταφύγετε στο βενζινάδικο της γειτονιάς και χρησιμοποιήστε τον αέρα υπό πίεση που έχουν - προσοχή όμως, όχι στο τέρμα η πίεση.