Υπάρχουν στιγμές που όλα πάνε στραβά. Κόβεται το ρεύμα, οι υπολογιστές δεν ανοίγουν ή δεν μπορούν να συνδεθούν στο internet, το εργαστήριο έχει πλημμυρίσει από την τελευταία νεροποντή, οι μαθητές θέλουν να μπαίνουν μόνο στο facebook κ.ο.κ. (όλα αυτά χωριστά ή και όλα μαζί). Μήπως μπορούμε και χωρίς υπολογιστές; Αν θέλουμε να διδάξουμε πληροφορική, μπορούμε...

Και αυτό γιατί η επιστήμη της πληροφορικής υπερβαίνει αυτό που συνήθως ονομάζουμε Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) που είναι μόνο ένα υποσύνολο της πληροφορικής. Ας θυμηθούμε έναν ορισμό: Πληροφορική είναι η επιστήμη που μελετά τη συλλογή, την αποθήκευση, τη διαχείριση, την επεξεργασία και τη μετάδοση της πληροφορίας. Αντίθετα με τον όρο ΤΠΕ αναφερόμαστε συνήθως στις εφαρμογές της πληροφορικής και τον συνδυασμό τους με άλλες τεχνολογίες. Υπό αυτό το πρίσμα, για να διδάξουμε πληροφορική δεν χρειαζόμαστε υπολογιστές, ή με άλλα λόγια...

Computer science is no more about computers than astronomy is about telescopes

Οπότε βγάλτε τους υπολογιστές από την πρίζα (unplugged) και μυήστε τους μαθητές σε αυτό που πραγματικά είναι η πληροφορική. Αρωγός σας σε αυτό μπορεί να σταθεί το βιβλίο Computer Science Unplugged. Το βιβλίο μπορεί να σας βοηθήσει να διδάξετε τις βασικές αρχές της πληροφορικής με ευχάριστο τρόπο μέσα από δραστηριότητες που πραγματοποιούνται χωρίς υπολογιστή ενώ περιέχει απλές εξηγήσεις σχετικά με το εκάστοτε θεωρητικό υπόβαθρο. Κάθε δραστηριότητα του βιβλίου τελειώνει με ένα κεφάλαιο με τίτλο “Τι σχέση έχουν όλα αυτά;” που εξηγεί τη βαθύτερη σημασία των δραστηριοτήτων.

Οι δραστηριότητες ξεκινούν από απλά θέματα όπως η εξερεύνηση των δυαδικών αριθμών και φτάνουν μέχρι προχωρημένα όπως θεωρία γράφων, δίκτυα ταξινόμησης, αδιέξοδα (deadlocks) σε δίκτυα, finite state automata κ.ά. Τα παιδιά μπορούν να εμπλακούν ενεργά στην διαδικασία ανακάλυψης της γνώσης και να αναπτύξουν τις ικανότητές τους για επίλυση προβλημάτων, για επικοινωνία καθώς και τη δημιουργικότητα και το κριτικό πνεύμα μέσα σε ένα διασκεδαστικό πλαίσιο. Και όλα αυτά, χωρίς υπολογιστές που συχνά με τα πολύπλοκα περιβάλλοντα εργασίας και τους περισπασμούς (βλ. facebook) αποτελούν αιτία διάσπασης της προσοχής των μαθητών και εμπόδιο στην κατάκτηση της γνώσης.

Το βιβλίο Computer Science Unplugged (Ένα κείμενο για να μάθουμε την Πληροφορική διασκεδάζοντας) μπορείτε να το βρείτε στα ελληνικά από την Ένωση Ελλήνων Χρηστών και Φίλων ΕΛ/ΛΑΚ. Συνήθως, προτείνεται για διδασκαλία σε δημοτικά και γυμνάσια, αλλά υπάρχουν θέματα που μπορούν να αξιοποιηθούν και στα λύκεια.

Ο επίσημος, διεθνής, τόπος του εγχειρήματος είναι το http://csunplugged.org/ όπου μπορείτε να βρείτε και βιβλίο καθηγητή σε διάφορες γλώσσες (όχι ελληνικά). Στο http://www.youtube.com/user/csunplugged μπορείτε να βρείτε ενδιαφέροντα βίντεο για τη διδασκαλία της πληροφορικής χωρίς υπολογιστές (ούτε εδώ ελληνικά).

Τέλος, η σχολική σύμβουλος πληροφορικής Νοτίου Αιγαίου, κ. Τσαμπίκα Καράκιζα, στην ιστοσελίδα της έχει δημοσιεύσει μια ανάρτηση με θέμα "Computer Science Unplugged: Για την Πληροφορική στα Δημοτικά σε δύσκολες - αλλά και σε ευνοϊκές - συνθήκες!!!" όπου θα βρείτε και ένα ενδιαφέρον άρθρο των Αγγελίδη, Λαδιά για τη διδασκαλία της πληροφορικής χωρίς υπολογιστές στα ολοήμερα δημοτικά.