Το τελευταίο διάστημα όσοι εμπλέκονται στην εκπαίδευση όλο και πιο συχνά ακούνε τον όρο «διαδραστικός πίνακας» ή «διαδραστικά συστήματα» γενικότερα. Οι διαδραστικοί πίνακες υπάρχουν στον χώρο της εκπαίδευσης εδώ και δεκαετίες πλέον με την Αγγλία πρωτίστως και δευτερευόντως τις Η.Π.Α. να έχουν τα πρωτεία στην χρήση τους. Στην χώρα μας, προσπαθούν τα τελευταία δύο-τρία χρόνια να εισέλθουν πιο εντατικά στην εκπαιδευτική διαδικασία χωρίς ακόμα να έχουν κερδίσει την αποδοχή από την εκπαιδευτική κοινότητα.
Ωστόσο, οι δραστήριοι, μάχιμοι εκπαιδευτικοί είναι πάντοτε ανοιχτοί σε καινοτομίες και προκλήσεις και για να διαβάζετε αυτό το άρθρο σίγουρα ανήκετε σε αυτούς και θέλετε να διερευνήσετε τις δυνατότητες αξιοποίησης αυτού του εργαλείου στην δουλειά σας. Συνεχίστε το διάβασμα και θα ανακαλύψετε πώς μπορείτε να φτιάξετε έναν διαδραστικό πίνακα με κόστος κάτω από 60€ για να πειραματιστείτε αλλά και να τον ενσωματώσετε σιγά-σιγά στην διδασκαλία σας.
Απομυθοποιώντας τον όρο διαδραστικός πίνακας ή σύστημα πρέπει να πούμε ότι τεχνολογικά δεν πρόκειται για τίποτα παραπάνω από μια συσκευή εισόδου που συνδέεται στον ηλεκτρονικό υπολογιστή σας, δηλαδή κάτι σαν το ποντίκι σας. Απλά, με έναν διαδραστικό πίνακα αλληλεπιδράτε κατευθείαν με την επιφάνεια στην οποία προβάλλεται ότι και στην οθόνη του υπολογιστή σας. Βασικά συστατικά για την αξιοποίηση ενός διαδραστικού συστήματος αποτελούν ο ηλεκτρονικός υπολογιστής, ένας βιντεοπροβολέας, μια επιφάνεια προβολής (που μπορεί να είναι ένας οποιοσδήποτε ασπροπίνακας ή και οποιαδήποτε άλλη επιφάνεια ή μια ειδική επιφάνεια για κάποια συστήματα) και μια συσκευή κατάδειξης ή... το δάχτυλό σας. Σαν γενικές αρχές λειτουργίας κρατείστε ότι μέσω μιας σύνδεσης (συνήθως USB) οι εντολές σας περνούν στον Η/Υ ενώ μέσω του βιντεοπροβολέα (σύνδεση VGA ή HDMI) προβάλλεται η οθόνη του Η/Υ σε κάποια επιφάνεια.
Μπορούμε να χωρίσουμε τα διαδραστικά συστήματα σε πέντε κατηγορίες:
- Υψηλής αντοχής με χρήση οπτικής τεχνολογίας και ειδική γραφίδα μπαταρίας (bluetooth ή USB με ΗΥ)
- Μηχανικής πίεσης με χρήση αφής (δάχτυλο) ή απλής γραφίδας χωρίς μπαταρία
- Ηλεκτρομαγνητικού πλέγματος με χρήση ειδικής ηλεκτρομαγνητικής γραφίδας - παθητική γραφίδα (μαγνήτης, χωρίς μπαταρία, USB) ή ενεργητική γραφίδα (με μπαταρία, bluetooth)
- Φορητή συσκευή οπτικής/ηχητικής τεχνολογίας με χρήση ειδικής γραφίδας μπαταρίας
- Βιντεοπροβολέας με ενσωματωμένη φορητή συσκευή και χρήση ειδικής γραφίδας μπαταρίας
με κάθε μια να έχει τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά της. Η χρήση του διαδραστικού πίνακα μπορεί να προσφέρει σημαντικά πλεονεκτήματα στην εκπαίδευση:
- Χρήση ψηφιακού υλικού και πολυμέσων
- Ποικιλία - ευελιξία - προσαρμοστικότητα
- Καταλληλότητα για όλους τους τύπους των μαθητών (οπτικοί - ακουστικοί - κιναισθητικοί)
- Καταλληλότητα για μαθητές με ειδικές ανάγκες - κινητικά προβλήματα
- Ελκυστική - διασκεδαστική εκπαίδευση
- Πρόκληση θετικών συναισθημάτων και ενθουσιασμού στους μαθητές
- Περισσότερη συμμετοχή - συνεργασία και ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων
- Παροχή κινήτρων - εσωτερικών και εξωτερικών
Στα αρνητικά μπορούμε να βάλουμε την ανάγκη περισσότερης προετοιμασίας, δημιουργίας του υλικού αλλά και τον φόβο τον εκπαιδευτικών για τις νέες τεχνολογίες αλλά και τα αντικειμενικά προβλήματα που προκαλούν. Μεγαλύτερο ίσως μειονέκτημα το κόστος. Για να αποκτήσετε ένα τέτοιο σύστημα θα πρέπει (εσείς ή το σχολείο σας) να δαπανήσετε από μερικές εκατοντάδες ευρώ έως και μερικές χιλιάδες.
Δυστυχώς, είναι αμφίβολη η χρησιμότητα των διαδραστικών συστημάτων στην εκπαίδευση. Μέχρι σήμερα υπάρχουν αντικρουόμενες έρευνες με αντιφατικά συμπεράσματα που ποικίλουν ανάλογα με την ηλικία των μαθητών στους οποίους χρησιμοποιήθηκε το διαδραστικό σύστημα αλλά και το εκπαιδευτικό αντικείμενο που διδάχθηκε. Μερικές χαρακτηριστικές φράσεις από το Διαδίκτυο:
- There is hardly any research that will show clearly that any interactive whiteboards will improve academic achievement. (Larry Cuban, education professor emeritus at Stanford University)
- Sometimes teachers focused more on the new technology than on what pupils should be learning.
- The focus on interactivity as a technical process can lead to some relatively mundane activities being over-valued. Such an emphasis on interactivity was particularly prevalent in classes with lower-ability students.
- In lower-ability groups it could actually slow the pace of whole class learning as individual pupils took turns at the board.
Το σίγουρο είναι ότι για να έχετε θετικά αποτελέσματα από τη χρήση ενός διαδραστικού συστήματος θα πρέπει να αλλάξετε και το παιδαγωγικό μοντέλο που χρησιμοποιείτε ενσωματώνοντας έννοιες όπως η ενεργή μάθηση, το μάθημα για όλη την τάξη, τα μαθησιακά σενάρια αλλά και την συνεργατική μάθηση. Γιατί αν η διδασκαλία σας ακολουθεί το παραδοσιακό μετωπικό μοντέλο δεν θα καταφέρετε τίποτα παραπάνω ακόμα και αν χρησιμοποιείτε διαδραστικό πίνακα.
Πιθανότατα σύντομα να δείτε στο σχολείο σας να εγκαθίσταται (αν δεν υπάρχει ήδη) ένα διαδραστικό σύστημα. Η Ειδική Υπηρεσία Εφαρμογής Εκπαιδευτικών Δράσεων του Υ.ΠΟ.ΠΑΙ.Θ (http://www.eye.minedu.gov.gr/) διοργανώνει τον διαγωνισμός 03/2014 με τίτλο «ΠΡΟΜΉΘΕΙΑ και ΕΓΚΑΤΆΣΤΑΣΉ ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΏΝ ΣΥΣΤΗΜΆΤΩΝ» που προβλέπει την εγκατάσταση 17.960 διαδραστικών πινάκων (και θα έπρεπε να έχουν ανοίξει οι προσφορές από τις 9/10/2014 αλλά...).
Σε κάθε περίπτωση αν πιάνουν τα χέρια σας (έστω και λίγο) μπορείτε να φτιάξετε ένα τέτοιο σύστημα με κόστος από 15€ έως 60€. Τον τρόπο μας τον έχει δείξει εδώ και αρκετό καιρό ο Johny Chung Lee (http://johnnylee.net/projects/wii/). Μια ευφυής «πατέντα» που βασίζεται στο τηλεκοντρόλ WiiRemote της κονσόλας Nintendo Wii. Μπορείτε να προμηθευτείτε ένα μαϊμουδίσιο τέτοιο τηλεκοντρόλ από το ebay με κόστος γύρω στα 12€ (καλύτερα όμως προτιμήστε ένα γνήσιο με 40-50€ για να μην βρεθείτε προ εκπλήξεων). Με λίγη καλή θέληση (και ένα κολλητήρι και ένα πιστόλι θερμοκόλλησης) μπορείτε να φτιάξετε μια ειδική γραφίδα για το διαδραστικό σας σύστημα με εξαρτήματα αξίας κάτω του 1€. Με περίπου 15€ μπορείτε να αγοράσετε ένα έτοιμο IR Pen από το Διαδίκτυο (π.χ. ebay). Όσο για λογισμικό αντί να ξοδεύετε μια περιουσία σε ιδιόκτητα λογισμικά μπορείτε να προμηθευτεί το ελεύθερο και δωρεάν Open-Sankore από το http://open-sankore.org/.
Σίγουρα, δεν θα αρχίσετε από τη μια στιγμή στην άλλη να κάνετε όλα σας τα μαθήματα με τη χρήση διαδραστικού πίνακα. Αυτό που σας προτείνουμε είναι να κάνετε μια αρχή. Αν δεν υπάρχει διαδραστικό σύστημα μπορείτε να φτιάξετε σχετικά εύκολα ένα «δοκιμαστικό» πριν προμηθευτεί το σχολείο σας κάποιο και να αρχίσετε να πειραματίζεστε. Ακόμα και χωρίς καθόλου διαδραστικό πίνακα μπορείτε να δείτε τι έχει να σας προσφέρει το Open-Sankore ώστε να έχετε μια ιδέα για το πώς μπορεί να βελτιώσει την διδασκαλίας σας ένας διαδραστικός πίνακας με το κατάλληλο λογισμικό. Σε κάθε περίπτωση:
Ένα ταξίδι χιλίων χιλιομέτρων ξεκινά με ένα μόνο βήμα*
*Ελεύθερη απόδοση ρήσης του Λάο Τσε
Για το πρώτο σας βήμα σας έχουμε ετοιμάσει μια παρουσίαση για τους διαδραστικούς πίνακες. Στην παρουσίαση που έχει γίνει στο Prezi θα βρείτε πληροφορίες για τα διαδραστικά συστήματα, την παιδαγωγική συζήτηση γύρω από αυτά, τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα καθώς και πληροφορίες και φωτογραφίες για το πώς να φτιάξετε ένα Do It Yourself (DIY) διαδραστικό πίνακα με το Wii Remote. Στο τέλος της παρουσίασης υπάρχουν snapshots με ενδεικτικές δραστηριότητες με το Open-Sankore για διάφορα αντικείμενα και εκπαιδευτικές βαθμίδες (Νηπιαγωγείο, Δημοτικό - Γλώσσα και Μαθηματικά, Θρηκσευτικά, Γεωγραφία, Μαθηματικά, Φυσική, Καλλιτεχνικά, Μουσική, Ξένες γλώσσες και Φιλολογικά μαθήματα). Στην παρουσίαση θα βρείτε και διαδικτυακούς συνδέσμους με περισσότερες πληροφορίες και παραδείγματα.
Ως δεύτερο βήμα μπορείτε να ρίξετε μια ματιά στην συλλογή δραστηριοτήτων στο Open-Sankore (σε μορφή pdf καθότι η μορφή του Open-Sankore είναι περίπου 40MB - διαθέσιμη κατόπιν αιτήματος). Οι ίδιες δραστηριότητες για διαδραστικούς πίνακες σε μορφή φύλλων εργασίας ώστε να χρησιμοποιηθούν σε σεμινάριο επιμόρφωσης εκπαιδευτικών μαζί με ένα ερωτηματολόγιο αξιολόγησης είναι διαθέσιμες ως τρίτο βήμα.
Βήμα τέσσερα: Δείτε το υλικό από την επιμόρφωση μέσω τηλεκπαίδευσης των καθηγητών Πληροφορικής (training.sch.gr) για το αντικείμενο των διαδραστικών πινάκων.
1, 2, 3, 4, ε λογικά βρήκατε ρυθμό... Καλή συνέχεια!