Από τις βασικότερες ενέργειες που πρέπει να κάνει κάποιος χρήστης υπολογιστικού συστήματος είναι να φροντίζει για την προστασία του συστήματος. Όχι μόνο γιατί κινδυνεύουν τα δεδομένα του (αρχεία, έγγραφα κ.λ.π.) αλλά και γιατί μπορεί να υποβληθεί σε υποκλοπή των προσωπικών του δεδομένων ή να χρησιμοποιηθεί το σύστημά του για αλλότριους σκοπούς.

Στην βιολογική μας ζωή συχνά ερχόμαστε αντιμέτωποι με ιούς. Φροντίζουμε ωστόσο να προστατευόμαστε (φορώντας μπουφάν ή κάνοντας εμβόλια). Αν μολυνθούμε οι συνέπειες είναι απλώς να ασθενήσουμε και να χρειαστεί να περάσουμε μερικές αναπαυόμενοι. Για την προστασία και τη  θεραπεία μας φροντίζει κυρίως το ανοσοποιητικό μας σύστημα. Στην ηλεκτρονική μας ζωή χρειαζόμαστε και εκεί ένα καλό ανοσοποιητικό σύστημα.

Η γνώση είναι δύναμη! Οι ιοί των υπολογιστών (computer viruses) είναι προγράμματα που έχουν τη διαβολική ικανότητα να αναπαράγονται μόνα τους και να διαδίδονται από υπολογιστή σε υπολογιστή (την ικανότητα να αναπαράγονται έχουν και τα γονίδιά μας αλλά αυτά δεν τα θεωρούμε διαβολικά). Οι ιοί (πάντα των υπολογιστών από εδώ και πέρα) αποτελούν κακόβουλο λογισμικό που για να αναπαραχθεί προσκολλάται σε άλλα προγράμματα (ή έγγραφα με εκτελέσιμο κώδικα - μακροεντολές).

Πέρα από τους ιούς υπάρχουν και άλλες κατηγορίες κακόβουλων λογισμικών. Γνωστότερα είναι οι δούρειοι ίπποι (trojan horses ή απλά trojan) και τα σκουλήκια των υπολογιστών (computer worms). Δούρειος ίππος είναι κάποιο λογισμικό που ενώ έχει κάποια χρήσιμη λειτουργία περιλαμβάνει και άλλες λειτουργίες, κρυμμένες, που είναι κακόβουλες και ενεργοποιούνται όταν συμβεί κάποια συγκεκριμένη συνθήκη. Τα σκουλήκια είναι προγράμματα τα οποία και αυτά όπως και οι ιοί μπορούν και αυτοαναπαράγονται αλλά σε αντίθεση με τους ιούς δεν προσκολλώνται σε άλλα προγράμματα ενώ στόχους τους είναι να διαδοθούν μέσω ενός δικτύου και όχι να μολύνουν άλλα προγράμματα και έγγραφα.

Υπάρχουν και άλλες κατηγορίες κακόβουλων λογισμικών, όπως (αρχίζουν τα περίεργα αγγλικά) spyware, rootkits, keyloggers, ransomware, κακόβουλα adware και άλλα. Ωστόσο, ο περισσότερος κόσμος αναφέρεται σε όλα αυτά ως ιοί (και καλά κάνει, δεν χρειάζεται να πάρουμε διδακτορικό στο κακόβουλο λογισμικό για να χρησιμοποιήσουμε έναν υπολογιστή). Το ίδιο θα κάνουμε και εμείς στη συνέχεια.

Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζετε αν το σύστημά σας μολυνθεί από κάποιον ιοί είναι κυρίως οι εξής:

• Καταστροφή των δεδομένων σας (αρχεία, έγγραφα)
• Αδυναμία χρήσης του υπολογιστή σας
• Υποκλοπή προσωπικών δεδομένων (κωδικοί, αριθμοί καρτών κ.λ.π.)
• Μείωση της απόδοσης δικτυακών υπηρεσιών ή/και υπερφόρτωση των δικτυακών σας συσκευών με αποτέλεσμα να μην ανταποκρίνονται σωστά
• Μετατροπή του υπολογιστή σας σε zombie και ένταξή του σε ένα botnet. Δηλαδή, ενώ εσείς νομίζετε ότι ο υπολογιστής λειτουργεί κανονικά, οι ιοί που τον έχουν μολύνει μπορεί να κάνουν κάτι από τα παρακάτω:
  • Αποστολή μαζικών email (spam - ενοχλητική ανεπιθύμητη αλληογραφία)
  • Χρήση του υπολογιστή σας σε επιθέσεις τύπου Denial of Service (DoS attacks) προς άλλα συστήματα
  • Χρήση του υπολογιστή σας ως proxy server (ενδιάμεσο διακομιστή) για την εκτέλεση κακόβουλων ενεργειών προς άλλα υπολογιστικά συστήματα ή για την ανάρτηση παράνομου περιεχομένου στο διαδίκτυο

Για την προστασία σας από τους ιούς σας προτρέπουμε να:

• Χρησιμοποιείτε πάντα κάποιο αντιιικό πρόγραμμα (τρία γιώτα; Αλλιώς λογισμικό προστασίας από ιούς - antivirus)
• Φροντίστε το αντιιικό σας να είναι πάντα ενημερωμένο και μην το απενεργοποιείτε ποτέ
• Λαμβάνετε και εγκαθιστάτε τις αυτόματες ενημερώσεις του λειτουργικού σας συστήματος (Windows Update)
• Φροντίστε το τείχος προστασίας των windows (firewall) να είναι ενεργό
• Μην χρησιμοποιείτε ή εγκαθιστάτε πειρατικό λογισμικό
• Μην κατεβάζετε αρχεία από αμφιβόλου ποιότητας site και μην χρησιμοποιείται αποθηκευτικά μέσα (CD, DVD) άγνωστης προέλευσης
• Ελέγχεται κάθε αρχείο που κατεβάζετε από το internet με το αντιιικό σας πρόγραμμα (τα καλά το κάνουν αυτόματα)
• Ελέγχεται κάθε συνημμένο αρχείο από μηνύματα ηλεκτρονικής αλληλογραφία με το αντιιικό σας πρόγραμμα (τα καλά το κάνουν αυτόματα). Μην ανοίγετε συνημμένα που είναι εκτελέσιμα αρχεία. Βεβαιωθείτε ότι το μήνυμα που περιέχει συνημμένα αρχεία δεν είναι spam, ειδάλλως διαγράψτε το μήνυμα τελείως.
• Αλλάζετε τακτικά τους κωδικούς ασφαλείας σας
• Παρατηρήστε προσεκτικά κάθε παράξενη συμπεριφορά του υπολογιστή σας (π.χ. δεν λειτουργεί το CD/DVD, ξαφνική μείωση των επιδόσεων του συστήματος, αύξηση της διαδικτυακής κίνησης ενώ δεν χρησιμοποιείτε το internet, προειδοποιήσεις από το firewall, σβησμένα αρχεία και φάκελοι, ο υπολογιστής κολλάει συχνά και βγάζει μηνύματα λάθους, απροσδόκητα μηνύματα ή εικόνες στην οθόνη του υπολογιστή, συνεχής λειτουργία του σκληρού δίσκου χωρίς να εκτελείτε προγράμματα κ.λ.π.)
• Αν οι φίλοι/γνωστοί σας αναφέρουν ότι λαμβάνουν μηνύματα από εσάς που δεν έχετε στείλει ή το γραμματοκιβώτιό σας περιλαμβάνει μηνύματα χωρίς αποστολέα ή κεφαλίδα πιθανότατα μολυνθήκατε από ιό μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Εξετάστε τον υπολογιστή σας με το αντιιικό σας πρόγραμμα (ή καλύτερα εξετάστε τον σκληρό σας δίσκο σε κάποιον άλλο υπολογιστή με αντιιικό).
• Το πιο σημαντικό: Παίρνετε τακτικά αντίγραφα ασφαλείας!!!

Για να έχετε το κεφάλι σας όσο πιο ήσυχο γίνεται πρέπει να έχετε ένα καλό λογισμικό προστασίας από ιούς. Υπάρχουν δεκάδες τέτοια λογισμικά. Αλλά επί πληρωμή και άλλα δωρεάν. Τα δωρεάν παρέχονται από τις εταιρείες με σκοπό να προωθήσουν τις πιο πλήρεις εκδόσεις αυτών που πωλούν. Εδώ θα σας προτείνουμε μερικά δωρεάν antivirus. Δεν υπάρχει κάποιο καλύτερο από όλα. Είναι θέμα προσωπικών επιλογών (άντε καλά, εμείς προτιμάμε ένα από τα δύο πρώτα στη λίστα που ακολουθεί). Καλό antivirus είναι αυτό που κάνει τη δουλειά του, δηλαδή δεν επιτρέπει στον υπολογιστή σας να μολυνθεί από ιούς. Επίσης, πλεονέκτημα είναι το antivirus να κάνει τη δουλειά του χωρίς να χρειάζεται την παρέμβαση του χρήστη στις ρυθμίσεις ή συνεχώς ζητώντας από το χρήστη ενέργειες όπως το κατέβασμα ενημερώσεων ή έγκριση εκτέλεσης προγραμμάτων κ.λ.π. Σημαντικό είναι το antivirus που χρησιμοποιείτε να μην λήγει, δηλαδή να μην σταματήσει να λαμβάνει ενημερώσεις μετά από κάποιο διάστημα. Προτιμήστε όποιο θέλετε. Και το αυτονόητο:

Ποτέ μην χρησιμοποιείτε πειρατικά antivirus. Είναι σαν να βάζετε τον κλέφτη να φυλάει τα πρόβατα!

• AVG Antivirus Free
• Panda Cloud Antivirus
• Avast! Free Antivirus
• Avira Free Antivirus
• PC Tools Antivirus Free
• Comodo Antivirus Free
• Ad-aware Free Antivirus+
• ClamAV for Windows (Immunet)
• ClamWin Free Antivirus (Συμβατό με Windows Server 2003, 2008. Είναι ελεύθερο λογισμικό/λογισμικό ανοικτού κώδικα. Δεν προσφέρει προστασία σε πραγματικό χρόνο αλλά μπορείτε να προγραμματίσετε σαρώσεις του υπολογιστή σας.)

Και μερικά προγράμματα που δεν είναι αντιιικά (antivirus) αλλά στοχεύουν και αυτά στην προστασία σας από κακόβουλο λογισμικό.

• Spybot - Search & Destroy Free - Λογισμικό για την προστασία σας από spyware, rootkits κ.λ.π. H δωρεάν έκδοση δεν παρέχει προστασία σε πραγματικό χρόνο. Επιτρέπει τον έλεγχο των προγραμμάτων που εκκινούν κατά την έναρξη των Windows.
• Malwarebytes Anti-Malware Free - Η δωρεάν έκδοση δεν παρέχει προστασία σε πραγματικό χρόνο αλλά μπορείτε να το εκτελέσετε και να σαρώσει τον υπολογιστή σας για κακόβουλο λογισμικό. Ισχυρίζεται ότι μπορεί να βρει το κακόβουλο λογισμικό που δεν βρίσκουν τα antivirus.
• HiJackThis - Παρέχει μια εις βάθος ανάλυση του registry των windows και των ρυθμίσεων των browser σας. Δεν διαχωρίζει κανονικές ρυθμίσεις από ρυθμίσεις που οφείλονται σε κακόβουλο λογισμικό. Προτείνεται μόνο για πολύ έμπειρους χρήστες - ειδικούς.